Fot. Pixabay.com
Młode osoby właśnie udały się na niezwykle ważny i potrzebny odpoczynek. Jednak okres wakacji – oprócz radości, relaksu i wspaniałych wspomnień – jest również czasem, który dla niektórych może być wyjątkowo trudny i przytłaczający. Często dzieci doświadczające różnych problemów stają się wówczas „niewidoczne” dla systemu, ponieważ nie są codziennie obserwowane, jak ma to miejsce np. podczas pobytu w szkole. Młodzi ludzie, kontaktując się m.in. z Dziecięcym Telefonem Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (800 12 12 12), dzielą się swoimi odczuciami – mówią o poczuciu osamotnienia, bezradności i zagubienia, które nierzadko towarzyszą im podczas letniej przerwy.
Dopiero rozpoczęcie nowego roku szkolnego sprawia, że ich trudności stają się bardziej widoczne, ale też niestety bardziej uciążliwe. W trosce o dobro dzieci i młodzieży zwracamy Państwa uwagę na bardzo istotny aspekt, jakim jest brak powszechnej wiedzy o miejscach oraz formach bezpłatnego, specjalistycznego wsparcia w przypadku pojawienia się trudności emocjonalnych i kryzysów zdrowia psychicznego – to słowa skierowane do wojewodów z całej Polski Moniki Hornej-Cieślak, Rzeczniczki Praw Dziecka.
W tym miejscu należy podkreślić, że prawo dziecka do ochrony zdrowia, zagwarantowane zarówno w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989 roku, jak i w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nakłada na państwo obowiązek podejmowania systemowych działań na rzecz zapewnienia dzieciom dostępu do opieki medycznej, profilaktyki oraz edukacji zdrowotnej. Zapewnienie dostępu do informacji o miejscach udzielających pomocy należy uznać za integralny element edukacji zdrowotnej oraz warunek konieczny do pełnej realizacji prawa dziecka do ochrony zdrowia. Powyższe budzi również niepokój wobec faktu, iż obecnie bardzo duża grupa dzieci i młodzieży wymaga specjalistycznego wsparcia.
Z badań przeprowadzonych w ramach projektu „Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań – EZOP II” w części dotyczącej dzieci i młodzieży w wieku 7–17 lat wynika, że co ósme dziecko z tej grupy doświadczyło zaburzeń psychicznych. Przekłada się to na ponad pół miliona dotkniętych nimi dzieci i młodzieży. Podobne wnioski płyną z ogólnopolskiego badania dotyczącego jakości życia dzieci i młodzieży, zleconego przez Rzecznika Praw Dziecka. Badanie to wskazuje, że co siódme dziecko w Polsce odczuwa niezadowolenie ze swojego życia w stopniu zagrażającym zdrowiu psychicznemu, a połowa młodych ludzi nie akceptuje samych siebie. Dane zawarte w raporcie projektu „Życie Warte Jest Rozmowy” pt. „Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży.
Raport za lata 2012–2021” pokazują, że na każdą 28 – osobową klasę przypada średnio dwóch uczniów po próbie samobójczej. W Polsce próbę odebrania sobie życia w 2021 roku podjęło od 12 700 do 25 400 osób poniżej 18. roku życia.
Te alarmujące dane znajdują odzwierciedlenie także w statystykach dotyczących sektora publicznego świadczeń opieki zdrowotnej. Analiza porównawcza lat 2019 i 2022 wskazuje, że w wyniku pandemii liczba pacjentów dziecięcych do 13. roku życia wzrosła o 87%, a pacjentów młodzieżowych powyżej 13. roku życia – niemal o 168%, którzy wymagali specjalistycznego wsparcia psychicznego.
Wobec takiego stanu rzeczy niezbędne jest podejmowanie międzysektorowych działań na rzecz zapewnienia dzieciom i młodzieży odpowiedniej pomocy w możliwie najlepszych warunkach, jak też systematyczne rozpowszechnianie informacji o miejscach, gdzie można uzyskać wsparcie. Takimi miejscami są przede wszystkim podmioty lecznicze udzielające świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w ramach umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia. W wyniku reformy trwającej od 2018 roku, podmioty te funkcjonują w modelu środowiskowej opieki psychologicznej i psychiatrycznej, opartym na trzech poziomach referencyjnych:
1) I poziom referencyjny – Zespół lub Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży
2) II poziom referencyjny – Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży
a) wariant I – Poradnia Zdrowia Psychicznego
b) wariant II – Poradnia Zdrowia Psychicznego + oddział dzienny
3) III poziom referencyjny – Ośrodek Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej
Co istotne, w nowo powstałych ośrodkach I stopnia pomoc można uzyskać bez skierowania oraz bez konieczności udziału psychiatry. Jak podkreślają eksperci, wczesna interwencja realizowana w naturalnym środowisku dziecka pozwala uniknąć niepotrzebnej hospitalizacji oraz zapobiega rozwojowi poważniejszych problemów. Bardzo ważną rolę w systemie wsparcia – zwłaszcza gdy kryzys psychiczny dziecka wiąże się m.in. z trudnościami szkolnymi lub sytuacją socjalno-bytową – odgrywają również poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki interwencji kryzysowej, powiatowe centra pomocy rodzinie oraz lokalne organizacje pozarządowe.
Rzecznika Praw Dziecka Tel. centr. (+48 22) 583 66 00
Chocimska 6 Dziecięcy Telefon Zaufania 800 12 12 12
00-791 Warszawa rpd@brpd.gov.pl
bip.brpd.gov.pl