Wiele mówi się o wsparciu osób z niepełnosprawnościami, ale jak wygląda sytuacja w praktyce? Czy rzeczywiście wdrażane programy poprawiają jakość życia. Spójrzmy na to, co rzeczywiście dzieje się w Powiecie Iławskim i jakie wyzwania stoją przed osobami z niepełnosprawnościami. Na ostatniej powiatowej sesji przyjęto program działań na rzecz osób z niepełnosprawnością w naszym powiecie na lata 2025-2030. Poniższy felieton jest spojrzeniem na ten właśnie program.
Dane dotyczące osób z niepełnosprawnościami w Powiecie Iławskim
Czy wiecie, jak wygląda sytuacja osób z niepełnosprawnościami w Powiecie Iławskim? Liczby mówią same za siebie. Najliczniejszą grupę stanowią osoby z dysfunkcją narządu ruchu. W latach 2021 – 2023 Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Iławie wydał ponad 2 tys. orzeczeń dla dorosłych oraz blisko 400 orzeczeń dla dzieci i młodzieży poniżej 16. roku życia. To pokazuje, że potrzeba wsparcia tej grupy społecznej jest ogromna i wymaga dobrze przemyślanych działań. Najczęstszymi przyczynami niepełnosprawności są choroby układu ruchu, schorzenia neurologiczne i upośledzenia umysłowe. Wiele osób z orzeczeniem zmaga się z barierami w przestrzeni publicznej i trudnościami na rynku pracy. Dlatego też, dla poprawy sytuacji niezbędna jest rehabilitacja – również ta zawodowa.
Rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami w Powiecie Iławskim
Mimo że polskie prawo zobowiązuje pracodawców do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami, rzeczywistość bywa brutalna. W Powiecie Iławskim w 2023 roku jedynie 25 proc. osób z orzeczoną niepełnosprawnością było aktywnych zawodowo. Dla porównania, w skali kraju ten odsetek wynosi około 28 proc. Pokazuje to, że wciąż istnieje potrzeba wdrażania programów aktywizujących zawodowo. Dlatego w ramach nowego programu przewidziano wsparcie dla pracodawców, refundacje kosztów wyposażenia stanowisk pracy oraz dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Powiatowy Urząd Pracy oferuje także szkolenia, staże i prace interwencyjne. W latach 2021 – 2023 z takich form wsparcia skorzystało 312 osób. Kluczowe będzie zwiększenie tej liczby oraz dostosowanie oferty do rzeczywistych potrzeb rynku pracy. Jak już wielokrotnie o tym pisałem – praca nie jest wyłącznie zajęciem zarobkowym. Dla sporej części z nas – osób z niepełnosprawnościami – jest ona także formą rehabilitacji. A jak owa rehabilitacja wygląda w naszym najbliższym otoczeniu?
Rehabilitacja społeczna osób z niepełnosprawnościami w Powiecie Iławskim
Pojęcie to jest dosyć obszerne, ale niewątpliwie ma swój wyjątkowy wydźwięk. Rehabilitacja społeczna to nie tylko turnusy rehabilitacyjne czy zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny, ale także likwidacja barier architektonicznych, wsparcie w dostępie do kultury, sportu i turystyki. W latach 2021 – 2023 na terenie naszego powiatu przeznaczono łącznie ponad 6 mln zł na rehabilitację społeczną, z czego największa część została wydana na likwidację barier architektonicznych i technicznych. Powiatowy Program Działań przewiduje również wsparcie w ramach programu „Aktywny samorząd”, który umożliwia finansowanie dostosowania mieszkań do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. W latach 2021 – 2023 skorzystało z niego 147 osób. Plany na najbliższe lata zakładają zwiększenie tej liczby, szczególnie w obszarze wsparcia dla osób wymagających całodobowej opieki. Bez wątpienia – jako osoby z niepełnosprawnościami – potrzebujemy szczególnego rodzaju wsparcia. W naszym powiecie funkcjonują podmioty, zadaniem których jest jego prawidłowe udzielanie. Przyjrzyjmy im się bliżej…
Instytucje pomocowe funkcjonujące na terenie Powiatu Iławskiego wspierające osoby z niepełnosprawnością
Nie da się ukryć, że w Powiecie Iławskim funkcjonuje całkiem sporo instytucji, które pomagają osobom z niepełnosprawnościami. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie koordynuje działania związane z pomocą społeczną, a Powiatowy Urząd Pracy wspiera aktywizację zawodową. Na terenie powiatu działają także dwa domy pomocy społecznej, trzy środowiskowe domy samopomocy oraz trzy warsztaty terapii zajęciowej. Warto jednak zastanowić się, czy liczba dostępnych miejsc w tych placówkach jest wystarczająca. W 2023 roku na miejsce w warsztatach terapii zajęciowej czekało 29 osób, co pokazuje, że potrzeby społeczne przewyższają obecne możliwości systemu wsparcia. I w tym miejscu dochodzimy do niesłychanie istotnej części niniejszego felietonu.
Cele Programu na lata 2025 – 2030 i harmonogram działań
Głównym celem programu jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób z niepełnosprawnościami i poprawa jakości naszego życia. Jak to osiągnąć? Plan działania obejmuje cztery kluczowe obszary:
- Rehabilitacja zawodowa, która wyszczególnia następujące działania:
- Udzielanie form wsparcia pracodawcom, którzy zatrudniają osoby z niepełnosprawnościami;
- Zwrot kosztów wyposażenia stanowisk pracy dla osób z niepełnosprawnościami;
- Organizacja szkoleń, staży oraz prac interwencyjnych;
- Zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami z podziałem na stopień niepełnosprawności i wykształcenie;
- Przyznawanie osobom z niepełnosprawnościami pomocy na rozpoczęcie działalności gospodarczej, rolniczej lub na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej;
- Rehabilitacja społeczna, w tym:
- Dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób z niepełnosprawnościami;
- Dofinansowanie do uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami i naszych opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych;
- Dofinansowanie do zakupu podmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i sprzętu rehabilitacyjnego;
- Dofinansowanie do pokrycia kosztów usuwania osobom z niepełnosprawnościami barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się;
- Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – orzeczenia;
- Likwidacja istniejących barier architektonicznych, urbanistycznych, transportowych i technicznych, które utrudniają osobom z niepełnosprawnościami dostęp do obiektów użyteczności publicznej;
- Podejmowanie działań, które mają na celu zmniejszenie barier ograniczających uczestnictwo osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym, zawodowym i dostępie do edukacji – „Aktywny samorząd”;
- Wsparcie osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów, czyli:
- Finansowanie usług opiekuńczych – w tym specjalistycznych;
- Prowadzenie usług asystenta osoby z niepełnosprawnością;
- Prowadzenie ośrodków wsparcia (ŚDS);
- Prowadzenie Warsztatów Terapii Zajęciowej;
- Prowadzenie mieszkalnictwa treningowego, wspomaganego dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności;
- Wypłacanie zasiłków stałych, okresowych, celowych, zasiłku pielęgnacyjnego, świadczenia opiekuńczego – z tytułu niepełnosprawności;
- Kształtowanie świadomości społecznej poprzez;
- Upowszechnianie wiedzy z dziedziny praw osób z niepełnosprawnością;
- Organizowanie otwartych konkursów ofert dla organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką osób z niepełnosprawnością;
- Udzielanie porad prawnych, psychologicznych dla osób z niepełnosprawnością;
- Organizowanie spotkań, konferencji i sympozjów na temat problemów osób z niepełnosprawnościami;
- Opracowywanie materiałów informacyjnych dotyczących Wczesnego Wspomagania Rozwoju;
- Organizowanie działań dotyczących wsparcia rodzin z małym dzieckiem z niepełnosprawnością.
Realizacja tych działań będzie monitorowana przez specjalny zespół powołany przez Radę Powiatu.
Finansowanie Programu i monitoring
Na realizację programu przewidziano środki z budżetów powiatu, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Funduszu Pracy oraz budżetu państwa. W latach 2025 – 2030 na ten cel planuje się przeznaczyć łącznie około 35 mln zł, co stanowi wzrost o 20 proc. w porównaniu do poprzednich lat. Kluczowy będzie monitoring działań – sprawdzanie, czy za życzeniami idą konkretne efekty. Program zakłada prowadzenie corocznych raportów podsumowujących skuteczność wdrożonych działań.
Co program wnosi w życie osób z niepełnosprawnościami?
Czy nowy program odmieni życie osób z niepełnosprawnościami w Powiecie Iławskim? Bez wątpienia stwarza możliwości, lecz to, czy zostaną one wykorzystane, zależy nie tylko od urzędników i instytucji, ale także od społeczeństwa. Najważniejsze jest, by nie był to kolejny dokument, który po podpisaniu trafi do szuflady. Wiele zależy od efektywnej realizacji i zaangażowania lokalnych władz oraz organizacji pozarządowych. Trzymam kciuki, by założenia te przełożyły się na realną poprawę naszego – osób z niepełnosprawnościami – życia!
Czy uważacie tak samo? Czekam, jak zawsze, na Wasze maile – w tej i każdej innej sprawie. 😊
Wojciech Kaniuka, wojciech.kaniuka@powat-ilawski.pl