Maj 2024 roku to miesiąc interesujących konferencji – przynajmniej takie mam subiektywne odczucie. Jak już wiecie, 8 dnia tegoż miesiąca w iławskim kinoteatrze odbyła się konferencja „Żyć godnie”, którą zorganizowały Koło PSONI w Iławie oraz Iławskie Centrum Kultury. Tydzień później miałem możliwość obserwowania w formie zdalnej międzynarodowej konferencji naukowej „Actions to improve the quality of the people with special needs in Poland and around the world” – „Działania na rzecz poprawy jakości życia osób ze szczególnymi potrzebami w Polsce i na świecie”.
Jej organizatorem była Akademia WSB z Dąbrowy Górniczej, natomiast patronat honorowy został objęty przez: Prezydenta Miasta Dąbrowa Górnicza, Fundację Aktywnej Rehabilitacji, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Izbę Fizjoterapeutów, Śląską Izbę Lekarską w Katowicach, Rzecznika Praw Dziecka oraz Krajową Izbę Radców Prawnych. Partnerami wydarzenia byli: Fundacja Sprzymierzeni z GROM, Urząd Transportu Kolejowego, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji, Fundacja im. Asi Kułakowskiej „Mniejszy Błękit” oraz Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Patronat medialny został natomiast objęty przez: „Dziennik Zachodni”, „Świat Medycyny i Farmacji”, serwis NAM naszemiasto.pl, Radio eM, magazyn Integracja oraz portal niepełnosprawni.pl.
Konferencję otworzyli dr hab. Olga Nowotny-Czupryna, prof. AWSB (Collegium Medicum – Wydział Medyczny, Akademia WSB) – przewodnicząca Komitetu Naukowego i Organizacyjnego oraz dr hab. Marek Walęcik – kierownik Katedry Pedagogiki, dyrektor Centrum Badań i Edukacji Służb Mundurowych oraz kierownik Katedry Pedagogiki Akademii WSB, który przedstawił skład Komitetu Naukowego i zaproszonych gości. Podczas tej części został także odczytany list intencyjny od Tomasza Dybka – prezesa Krajowej Rady Fizjoterapeutów i honorowego patrona tego wydarzenia.
Konferencja ta miała charakter interdyscyplinarny, a zatem każdy z trzech dni, podczas których ona trwała, był poświęcony osobnym zagadnieniom. Jak się zapewne domyślacie, w tym jednym felietonie nie będzie możliwe dokładne opisanie całej konferencji. Pozwólcie zatem, że skupię się na rzeczach najważniejszych, które – według mnie – będą dobrym punktem wyjścia do tworzenia interesujących tematów w przyszłości. Tekst ten będzie miał zatem charakter bardziej opisowo-relacyjny, aniżeli analityczny i opiniotwórczy.
Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
Tytuł pierwszej części sesji plenarnej brzmiał: „Realizacja ustawy o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami”, a otworzyło ją wystąpienie dr Olgi Nowotny-Czupryny zatytułowane: „Powszechna pułapka myślenia: „Osoba ze szczególnymi potrzebami = Osoba z niepełnosprawnością”. Najczęściej myślimy, że osoba ze szczególnymi potrzebami to wyłącznie osoba z niepełnosprawnością. Tymczasem pojęciem tym warto objąć także inne grupy społeczne, przykładowo mogą to być matki z małymi dziećmi lub seniorzy.
Dr Nowotny-Czupryna wymieniła grupy barier, na które najczęściej wszyscy jesteśmy narażeni. Są to: bariery architektoniczne, bariery informacyjno-komunikacyjne, bariery cyfrowe oraz bariery społeczne. Zajmiemy się nimi w stosownym czasie. Tymczasem na koniec swojego wystąpienia prelegentka ta podkreśliła, że: „każda osoba z niepełnosprawnością jest osobą ze szczególnymi potrzebami, ale nie każda osoba ze szczególnymi potrzebami jest osobą z niepełnosprawnością”.
Na zapewnienie dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami w administracji publicznej zwrócił z kolei uwagę dr hab. Radosław Mędrzycki, prof. ucz. Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. O spojrzeniu praktyka na realizację projektów w placówce POZ, które są finansowane przez Unię Europejską opowiedział natomiast dr hab. Tomasz Holecki ze Śląskiego Uniwersytetu w Katowicach.
O sytuacji badaczy i dydaktyków z niepełnosprawnościami na polskich uczelniach opowiedziała dr Karolina Paluszek z Wydziału Prawa i Ekonomii na Uniwersytecie Jana Długosza w Częstochowie, która jest Wydziałowym Koordynatorem ds. Osób Niepełnosprawnych. Poruszona została tutaj kwestia obniżonego pensum dla dydaktyków z niepełnosprawnościami. Dr Paluszek zwróciła też uwagę na definicję młodego naukowca, w której nie uwzględnia się konieczności wydłużenia czasu, jaki jest przeznaczany na projekt badawczy, jak też zwiększenia jego budżetu. Tylko pięć na dwadzieścia przebadanych uczelni w Polsce sprzyja naukowcom z niepełnosprawnościami. Dlatego należy stosować aprobowane rozwiązania, o których być może kiedyś napiszę. Sprzyjać mają temu chociażby nabory grantów z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, z którymi wiąże się pewne nadzieje.
Co jeszcze działo się w pierwszym dniu konferencji?
W drugiej części sesji plenarnej „Przeciwdziałanie dyskryminacji osób ze szczególnymi potrzebami” prof. dr hab. Zenon Grójca z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wygłosił prelekcję na temat edukacji włączającej jako katalizatora zmiany szkoły. Drugie wystąpienie, którego autorką była dr Beata Naworska ze Śląskiego Uniwersytetu w Katowicach, skupiło się na działaniach systemowych, które wspierają funkcjonowanie kobiet w ciąży i matek karmiących piersią. Zwrócono tutaj uwagę chociażby na: leczenie stomatologiczne w ciąży, badania prenatalne, niepowodzenia położnicze, nieodpłatną pomoc prawną, zdrowie psychiczne kobiety ciężarnej, banki mleka w kontekście zdrowia wcześniaków, a także wiele innych niezwykle istotnych aspektów.
Na temat weightismu – dyskryminacji ze względu na masę ciała w przestrzeni życia społecznego uwagę zwróciła dr hab. Monika Bąk-Sosnowska, prof. Akademii WSB. O stosunku konstytucji wobec praw językowych głuchych opowiedziała nam z kolei Małgorzata Mickiewicz z Biura ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Miło zatem, że nasz region był również reprezentowany podczas tak ważnego wydarzenia, jakim była konferencja naukowa o zasięgu międzynarodowym.
Druga część sesji plenarnej to także wystąpienia na temat całodobowej opieki w systemie pomocy społecznej, a także inspiracjach do edukacji osób starszych.
W tym samym dniu odbyła się także sesja tematyczna: „Regulacje prawne i administracyjne wobec osób z niepełnosprawnościami w ujęciu historycznym i aktualnie obowiązującym”. Powiedziano na niej m.in. o wybranych prywatnoprawnych i karnoprawnych aspektach niepoczytalności i ograniczonej poczytalności w prawie rzymskim, jak też na temat ewolucji świadczeń dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Swój wykład poświęcony osobom z niepełnosprawnością słuchu w starożytnym Rzymie wygłosił zdalnie dr Arnaud Paturet, prof. ENS Centre national de la recherche scientifique, Centre de théorie et analyse du droit, Ecole normale supérieure w Paryżu.
Kolejnym międzynarodowym akcentem była prelekcja na temat ochrony osób ze szczególnymi potrzebami w konstytucji estońskiej w okresie międzywojennym, którą wygłosił dr Hesi Siimets-Gross, prof. UT University of Tartu w Estonii. W następnej kolejności mogliśmy posłuchać wykładów na takie tematy, jak ubezwłasnowolnienie, kuratela oraz możliwe alternatywy czy praca resocjalizacyjna ze skazanymi z niepełnosprawnościami w Polsce i Republice Czeskiej. Przedostatnim akcentem pierwszego dnia konferencji była druga debata ekspercka: „Działania prawno-administracyjne oraz społeczne dla realnej poprawy jakości życia osób ze szczególnymi potrzebami”, a zakończyło go podsumowanie, którego dokonała dr hab. Anna Wilk, prof. AWSB z Katedry Prawa i Administracji na Wydziale Nauk Stosowanych.
Kolejne dwa dni międzynarodowej konferencji
Drugiego dnia konferencji skupiono się na bezpieczeństwie osób ze szczególnymi potrzebami w ujęciu wieloaspektowym. Poprowadzone w tym obszarze prelekcje dotyczyły: ludności cywilnej w czasie konfliktu zbrojnego czy ochrony ludności w warunkach wojny w Ukrainie. Podpułkownik Yurii Kopystynskyi, Kierownik Studiów Doktoranckich na Państwowym Uniwersytecie Bezpieczeństwa Życia we Lwowie mówił z kolei na temat bezpieczeństwa osób o szczególnych potrzebach w ujęciu wieloaspektowym w czasie wojny. Druga część sesji plenarnej dotyczyła niemilitarnych aspektów bezpieczeństwa osób ze szczególnymi potrzebami. W tym dniu mówiono też o przeżyciach traumatycznych oraz bezpieczeństwie w górach seniorów i osób z niepełnosprawnościami.
W trzecim dniu skupiono się na działaniach na rzecz poprawy mobilności osób ze szczególnymi potrzebami. Powiedziano chociażby o: technicznych środkach wspomagających lokomocję człowieka, mobilności osób ze szczególnymi potrzebami w górach, dostępności architektonicznej w instytucjach publicznych, zintegrowanych węzłach przesiadkowych, dostępności w transporcie lotniczym dla osób ze szczególnymi potrzebami, aplikacjach mobilnych pomagającym podróżować osobom ze szczególnymi potrzebami, środkach transportu publicznego w niektórych krajach czy kierowcach i pasażerach z niepełnosprawnościami.
Udało mi się tutaj zaprezentować zaledwie pewien „ułamek” z tego, co się działo podczas konferencji poświęconej poprawie jakości życia osób ze szczególnymi potrzebami. Obiecuję jednak, że zarówno zaprezentowane powyżej, jak i pominięte tematy poruszę w przyszłych felietonach. A Was który wątek – spośród zaprezentowanych powyżej – szczególnie zainteresował? Jak zawsze, wyczekuję maili od Was. 😉
Wojciech Kaniuka, e-mail: wojciech.kaniuka@powiat-ilawski.pl