Z inicjatywy Komisji Europejskiej ma zostać wprowadzona europejska karta osoby z niepełnosprawnością oraz ulepszona karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami, które mają obowiązywać we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Jakie uprawnienia dzięki temu zyskamy? W czym pomoże nam posiadanie tych dwóch dokumentów? Odpowiedzi na te pytania postaram się udzielić w niniejszym artykule.
W Unii Europejskiej z niepełnosprawnością żyje 87 mln osób. Pomimo tego faktu na jej terytorium nie został wprowadzony dotychczas jednolity system uznawania tejże niepełnosprawności. Przyczynia się to często do sytuacji, w których zaświadczenie o niepełnosprawności wydawane w jednym państwie członkowskim nie jest respektowane w drugim. Jeżeli pojedziesz przykładowo do Hiszpanii, to nie zawsze mogą przysługiwać Ci te same przywileje, co mieszkającym tam osobom z niepełnosprawnościami.
Dzięki powyższej inicjatywie mamy mieć zapewnione prawo do swobodnego przemieszczania się poprzez umożliwienie nam dostępu do specjalnych warunków, preferencyjnego traktowania i prawa do parkowania podczas pobytu w innym państwie członkowskim. Dotychczasowa karta parkingowa ma natomiast zostać poddana ulepszeniu. Obie karty mają obowiązywać na terenie całej Unii Europejskiej.
Nasze prawa nie mogą mieć granic
Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová stwierdziła jasno, że nasze prawa nie mogą kończyć się na granicy kraju, w którym żyjemy. Intencją jest tutaj ułatwienie osobom z niepełnosprawnościami podróżowania, a obie karty powinny znieść pewne utrudnienia, które się z tym wiążą. Chodzi w tym miejscu zatem o zapewnienie wzajemnego uznania statusu osoby z niepełnosprawnością w Europie. Zagwarantuje to łatwiejsze włączenie nas i pełne nasze uczestnictwo – jak zauważyła Helena Dalli, unijna komisarz do spraw równości – w społeczeństwach poprzez zapewnienie nam łatwego dostępu do wsparcia, jakie przyznają nam wszystkie kraje Wspólnoty Europejskiej. Komisja Europejska złożyła w tej sprawie wniosek, który zostanie poddany debacie w Parlamencie Europejskim i w Radzie. Przewidziano w nim, iż po przyjęciu dyrektywy państwa członkowskie będą miały półtora roku na wdrożenie przepisów, które ona w sobie zawiera, do prawa krajowego.
Jakie uprawnienia osobom z niepełnosprawnościami dadzą obie karty?
Gdy obecnie przebywasz w innym państwie członkowskim UE, Twój status jako osoby z niepełnosprawnością nie jest w nim uznawany. Sprawia to, że nie możesz korzystać ze specjalnych warunków i preferencyjnego traktowania. Nie masz zatem możliwości zaczerpnięcia korzyści w postaci bezpłatnego dostępu lub jego pierwszeństwa, obniżonych opłat i pomocy (asystencji) osobistej. Powoduje to chociażby problem z kupieniem zniżkowych biletów na pociąg, brak pierwszeństwa wstępu, pomocy obsługi lub miejsca w specjalnie przystosowanym wagonie. Z tego względu osoby z niepełnosprawnościami nie wyjeżdżały często za granicę. A tak samo, jak reszta obywatelek i obywateli UE mamy przecież prawo swobodnie się przemieszczać. Jest to jedno z podstawowych praw, jakie nam przysługują. Dlatego też europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie służyła jako uznany dowód niepełnosprawności w całej Unii Europejskiej. Zapewni nam ona równy dostęp do specjalnych warunków i preferencyjnego traktowania, jeżeli chodzi o publiczne i prywatne usługi, takie jak: transport, wydarzenia kulturalne, muzea, ośrodki rekreacyjne i sportowe lub parki rozrywki. Kartę wydawać będą organy krajowe i uzupełni ona inne karty lub zaświadczenia, które obowiązują w danym państwie członkowskim. W tej chwili w Unii Europejskiej obowiązuje karta parkingowa, która istnieje od ponad dwudziestu lat i nie była aktualizowana od 1998 roku. Istotą problemu jest tutaj także fakt, iż nie wszystkie państwa członkowskie ją akceptują. Sprawia to, że osoby z niepełnosprawnościami przebywające za granicą najczęściej nie wiedzą, czy mają prawo zatrzymać się na tzw. kopercie czy też mogą otrzymać za to mandat. Dodatkowym problemem jest tutaj sam wygląd owej karty parkingowej różniący się w zależności od kraju, który ją wydawał. Europejska karta parkingowa dzięki proponowanym ulepszeniom sprawi zatem, że – jako osoby z niepełnosprawnościami – zyskamy prawo do parkowania w innym państwie członkowskim, które przysługuje jego mieszkańcom. Jej format z kolei będzie wspólny i wiążący,. Zastąpi on krajowe karty parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami. Nowa europejska karta parkingowa osoby z niepełnosprawnością będzie posiadała zabezpieczenia, które uniemożliwią oszustwa i jej kopiowanie. Ma być ona uznawana w całej Unii Europejskiej.
Jakie wymogi muszą spełnić państwa członkowskie?
W celu ułatwienia korzystania z kart i zmniejszenia obciążeń administracyjnych w proponowanej dyrektywie mają zostać wprowadzone następujące wymogi dla państw członkowskich:
- karty muszą być dostępne w dwóch wersjach – fizycznej i cyfrowej;
- warunki i zasady, które dotyczą wydawania i odbierania kart, muszą być publicznie dostępne w przystępnych formatach;
- do obowiązków usługodawców będzie należało udzielanie informacji na temat specjalnych warunków i preferencyjnego traktowania osób z niepełnosprawnościami. Format, w jakim będą udzielane tego typu informacje, musi być przystępny dla każdego odbiorcy.
Każde państwo członkowskie, w celu zagwarantowania przestrzegania przepisów, jest zmuszone do umożliwienia osobom z niepełnosprawnościami, reprezentującym je organizacjom i właściwym organom publicznym ewentualnego wystąpienia do sądu na mocy prawa, które obowiązuje w danym kraju. Gdy po wdrożeniu przepisów dyrektywy do prawa krajowego zostaną one naruszone, państwa członkowskie będą zobowiązane do nałożenia kary pieniężnej i zastosowania środków naprawczych.
Prawoczłowieczy charakter proponowanych rozwiązań
Wnioskowana dyrektywa, która ustanawia europejską kartę osoby z niepełnosprawnością i europejską kartę parkingową dla osób z niepełnosprawnościami, została zapowiedziana w unijnej strategii na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021 – 2030. Powoduje to wdrożenie przez Unię Europejską dobrze Wam znanej Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami (UNCRPD). Nakłada ona na państwa będące jej stronami obowiązek uznawania naszych praw do swobodnego przemieszczania się na równych zasadach z innymi ludźmi. Każde państwo, które ratyfikowało Konwencję musi wprowadzić skuteczne środki – po to, aby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami mobilność osobistą przy możliwie największej niezależności. Powinno to się odbyć w dogodny dla nas sposób, w wybranym czasie i po przystępnych cenach. Jest to również zgodne z zasadami równości szans i włączenia osób z niepełnosprawnościami, jakie zostały zawarte w Europejskim filarze praw socjalnych.
Oczekiwania środowiska osób z niepełnosprawnościami
Reprezentanci i reprezentantki tych środowisk są zadowoleni z propozycji przedstawionych przez Komisję Europejską, mając jednak do nich pewne zastrzeżenia. Zwracają uwagę chociażby na brak zapisów, które dotyczyłyby tymczasowego dostępu do zasiłków dla osób z niepełnosprawnościami, które studiują za granicą. Rozwiązania przedstawione przez Komisję Europejską gwarantują wyjeżdżającym do innego kraju unijnego status osoby niepełnosprawnością tylko na krótki czas. Uniemożliwia to na przykład podjęcie pracy lub studiów – chociażby w ramach programu Erasmus+. Żeby się uczyć lub pracować, musiałyby one uzyskać zaświadczenia o niepełnosprawności od lokalnych władz. W przypadku ich braku nie mogą liczyć na żadne ułatwienia. W związku z powyższym przewodniczący Europejskiego Forum Osób Niepełnosprawnych Yannis Vardakastanis liczy na zaostrzenie proponowanych przepisów przez Parlament Europejski, który przez członków tej organizacji jest wzywany do wzmocnienia karty w ten sposób, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły korzystać z prawa do życia i pracy w dowolnym miejscu Unii Europejskiej, które przysługuje pozostałym obywatelkom i obywatelom. To, że musimy być poddawani „ponownej ocenie” niepełnosprawności w momencie, gdy przeprowadzamy się do innego kraju uznaje on za coś męczącego i poniżającego. Jak bowiem zauważa, niepełnosprawność, z którą żyjemy nie zniknie w momencie przekroczenia przez nas granicy innego państwa. Wprowadzenie europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością oraz ulepszonej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami wynika z inicjatywy opartej na wynikach pilotażowego projektu, który dotyczył tego pierwszego dokumentu, realizowanego w latach 2016 – 2018 w Belgii, na Cyprze, w Estonii, Finlandii, we Włoszech, na Malcie, w Rumunii i Słowenii. Zostały tam uwzględnione także opinie wyrażone podczas przeprowadzonych konsultacji społecznych, gdzie otrzymano ponad 3 300 odpowiedzi, z których 78 proc. udzieliły osoby z niepełnosprawnościami. A Wam jak się podoba pomysł wprowadzenia europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością oraz ulepszonej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami? Jakie wiążecie z nimi oczekiwania i nadzieje? Jak zawsze, czekam na Wasze maile… 😊
Wojciech Kaniuka, w.kaniuka@powiat-ilawski.pl