FELIETON: Często wspominam w swoich felietonach, że my – osoby z niepełnosprawnościami mamy pełne prawo do niezależnego i samodzielnego życia przy pełnym włączeniu w społeczeństwo. Pisałem o tym w felietonie „Niezależne i samodzielne życie osób z niepełnosprawnościami przy włączeniu w społeczeństwo”, który ukazał się w kwietniu 2023 roku. W lutym 2024 roku pisałem z kolei o dostępności w świetle dziewiątego artykułu Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Niniejszy felieton jest niejako kontynuacją powyższych tematów, choć ma on zdecydowanie bardziej pragmatyczny charakter. Jest on bowiem poświęcony Europejskiemu Aktowi o Dostępności, który skupia w sobie wymienione aspekty. A warto się niewątpliwie nad nim „pochylić”, gdyż już niedługo zacznie on obowiązywać w naszym pięknym kraju nad Wisłą – mam nadzieję, że wiecie o jaki kraj mi chodzi. 😉
Swoją drogą, interesuje mnie, ilu z Was, ze względu na swoją niepełnosprawność, miało (lub nadal ma) problem z dostępem do internetowego konta bankowego, komunikatorów czy portali instytucji publicznych. Jestem przekonany, że jest nas nie mało. Nas – czyli osób z niepełnosprawnościami rąk, wzroku i słuchu, które są nie rzadko ze sobą połączone. Naprzeciw naszym oczekiwaniom ma wychodzić „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 roku w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Korzyści dla klientów”, znana jako Europejski Akt o Dostępności.
Czym zatem jest Europejski Akt o Dostępności?
Europejski Akt o Dostępności (European Accessibility Act) jest to ustawa mająca na celu zapewnienie równego dostępu do produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami w całej Unii Europejskiej. To pierwsza tak kompleksowa regulacja, która ma na celu zapewnienie w każdym kraju członkowskim wspólnych i jednakowych wymogów, które dotyczą dostępności wybranych produktów i usług. Swoim zakresem obejmuje ona produkty i usługi, które ułatwiają osobom z niepełnosprawnościami codzienne funkcjonowanie. Między innymi ma ona dotyczyć: sprzętu komputerowego i systemów operacyjnych, terminali samoobsługowych, usług łączności elektronicznej (także zgłoszeń alarmowych), audiowizualnych usług medialnych, usług z zakresu transportu pasażerskiego, usług bankowych, e-książek czy handlu elektronicznego.
Z założeń Europejskiego Aktu o Dostępności wynika, że dostępny ma być nie tylko sam produkt, lecz także musi istnieć możliwość połączenia go z urządzeniami wspomagającymi, z których korzystają chociażby osoby z niepełnosprawnością wzroku. Analogiczna sytuacja dotyczy też usług świadczonych poprzez kanały cyfrowe. Wykorzystywane do usług objętych dyrektywą strony internetowe będą musiały być dostępne w taki sposób, aby mogli korzystać z nich wszyscy – osoby z niepełnosprawnościami, seniorzy, jak również ci, dla których język polski nie jest językiem ojczystym.
Jakie są zatem główne cele Europejskiego Aktu o Dostępności?
Pierwszym z głównych celów tego aktu jest poprawa dostępności produktów i usług. Jego zadaniem jest zapewnienie, że produkty i usługi będą dostępne dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, eliminując bariery architektoniczne, komunikacyjne oraz cyfrowe.
Drugi cel to ułatwienie swobodnego przepływu towarów i usług. Poprzez ujednolicenie standardów dostępności, Europejski Akt o Dostępności ma ułatwić handel i przemieszczanie się osób z niepełnosprawnościami w obrębie państw członkowskich Unii Europejskiej.
Wzmocnienie praw osób z niepełnosprawnościami to kolejny priorytet Europejskiego Aktu o Dostępności. Poprzez ustanowienie norm dotyczących dostępności, ustawa ta ma na celu wzmocnienie praw osób z niepełnosprawnościami i poprawę naszych warunków życia.
Co przyjęcie Europejskiego Aktu o Dostępności oznacza dla Polek i Polaków z niepełnosprawnościami?
Dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce wejście w życie Europejskiego Aktu o Dostępności oznaczać będzie szereg korzyści. Najważniejsze z nich postaram się wymienić dla Was poniżej.
Pierwszą taką korzyścią jest bez wątpienia lepszy dostęp do produktów i usług. Dzięki bardziej dostępnym produktom i usługom osoby z niepełnosprawnościami będą miały łatwiejszy dostęp do różnorodnych aspektów życia codziennego, włączając w to transport, technologię, miejsca pracy etc.
Druga ogromna korzyść to większe wsparcie prawne. Akt będzie stanowił podstawę prawno-unijną, na którą mogą powoływać się osoby z niepełnosprawnościami w przypadku dyskryminacji czy braku dostępu do produktów i usług.
Niewątpliwie ważna jest także standaryzacja dostępności. Standardy dostępności będą bardziej zharmonizowane na poziomie europejskim, co ułatwi osobom z niepełnosprawnościami korzystanie z produktów i usług zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej.
Szczególną uwagę należy zwrócić również na zwiększenie świadomości społecznej. Postrzeganie nas przez resztę społeczeństwa pozostawia nadal bardzo wiele do życzenia i wymaga dużego wysiłku, nakładu pracy – także w obszarze edukacji. Wprowadzenie takiej ustawy może przyczynić się do zwiększenia świadomości społecznej na temat potrzeb, jakie my – osoby z niepełnosprawnościami posiadamy. Przyczyni się to także niewątpliwie do zmian postaw społecznych, które nas dotyczą.
W związku z powyższym Europejski Akt o Dostępności może stanowić ważny krok w kierunku poprawy jakości życia i równych szans dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Działające w naszym kraju firmy będą zobowiązane do zapewnienia nam dostępności takich produktów i usług, jak między innymi: bankomaty, biletomaty, telefony komórkowe czy zakupy przez Internet.
Europejski Akt o Dostępności zakłada, że poza samym produktem możliwe ma być także połączenie go z urządzeniami wspomagającymi, z których korzystają osoby z niepełnosprawnościami wzroku. Dotyczy to także zakresu usług świadczonych przez kanały cyfrowe. Objęte Dyrektywą strony internetowe, które wykorzystywane są do świadczenia usług, będą musiały być dostępne w ten sposób, aby wszyscy mogli z nich korzystać. Odnosi się to do osób z niepełnosprawnościami, seniorów, jak również osób, dla których język polski nie jest językiem ojczystym.
Jeszcze przed wakacjami 2024 roku planowane jest przyjęcie ustawy
W momencie, gdy ustawa zacznie obowiązywać w Polsce do obowiązków firm będzie należało zapewnienie dostępności w produktach i usługach, które mają do zaoferowania. Opierać się będą przy tym na wymaganiach dostępności, które są wspólne dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Musi być to takie projektowanie produktów i usług, dzięki któremu największa liczba osób – bez względu na rodzaj i stopień swoich niepełnosprawności – będzie mogła z nich swobodnie, a przede wszystkim samodzielnie skorzystać.
Adresatami są tutaj w największej mierze osoby z niepełnosprawnościami, ale także wszyscy inni ludzie, którzy mają ogromne trudności w codziennym funkcjonowaniu. Przyczynami owych problemów mogą być chociażby: wiek, choroby, czasowa lub sytuacyjna utrata sprawności.
W obrębie zasad wymagań dostępności znajdować się będą między innymi:
- komputery, telefony komórkowe, czytniki książek elektronicznych, terminale płatnicze w sklepach, czy inne terminale samoobsługowe, takie jak: bankomaty i wpłatomaty, automaty biletowe oraz urządzenia do odprawy samoobsługowej;
- usługi telekomunikacyjne, dostęp do audiowizualnych usług medialnych, usługi cyfrowe w transporcie pasażerskim (autobusowym i autokarowym, lotniczym, wodnym, kolejowym w zakresie między innymi stron internetowych i aplikacji mobilnych, biletów elektronicznych), bankowość detaliczną czy handel elektroniczny.
Docelowo ustawa ma wprowadzić obowiązki w zakresie spełnienia wymogów dostępności produktów i usług, które będą nałożone na producentów, importerów, upoważnionych przedstawicieli, dystrybutorów i usługodawców. Dotyczyć to będzie także regulowania przepisów o dochodzeniu praw przez konsumentów i inne uprawnione podmioty. Umożliwi to również określenie systemu nadzoru i kontroli rynku w zakresie zapewnienia spełnienia wymogów Europejskiego Aktu o Dostępności.
Ma być ona odpowiedzią na rozwój technologiczny i fakt, że coraz więcej usług jest świadczonych za pośrednictwem Internetu. Nie powinno się to odbywać ze szkodą dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów, którzy są zagrożeni chociażby utratą dostępu do bankowości elektronicznej. Włączenie zapisów Dyrektywy do polskiego prawa sprawi, że dostępność stanie się de facto kluczowym wymogiem i warunkiem, który będzie decydował o wprowadzeniu danego produktu i/lub usługi na rynek.
Obecnie obowiązujące w tym zakresie przepisy są za bardzo rozproszone w różnych aktach prawnych i nie tworzą zespołu norm, które skutecznie zapewniałyby odpowiedni poziom dostępności produktów i usług.
12 kwietnia 2024 roku Sejm przyjął Polski Akt o Dostępności – ustawę o zapewnieniu spełnienia wymagań dostępności niektórych produktów i usług. Warto podkreślić, że mechanizm pożyczkowy dla firm będzie realizował Bank Gospodarstwa Krajowego. Dzięki temu będą one mogły sfinansować koszty wynikające z wymogów, które dotyczą zapewnienia dostępności osobom z niepełnosprawnościami i wszystkim tym, którzy tego potrzebują.
I co sądzicie o Europejskim Akcie o Dostępności? Na rozwiązanie których problemów, z jakimi się na co dzień borykacie, wiążecie z nim szczególne nadzieje? Jakie macie wobec niego oczekiwania? Jak zawsze – w tej i każdej innej sprawie – czekam na Wasze maile. 😊