W wyniku czytania moich dotychczasowych publikacji dowiedzieliście się już trochę na temat prawoczłowieczego modelu niepełnosprawności i wyrażającej go Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Wiecie już, dlaczego ta umowa międzynarodowa ma taki duży wydźwięk społeczny, dlaczego jest ona tak niesłychanie ważna dla nas – osób z niepełnosprawnościami. Ale przecież – jako obowiązujący akt prawny – dotyczy ona całego społeczeństwa, jak też państwa w sensie instytucji z jego prawno-administracyjno-politycznym charakterem. A zatem są to także (a w zasadzie – przede wszystkim) wskazówki i zobowiązania dla decydentów różnego szczebla.
Do tej pory udało nam się ustalić, jak prawoczłowieczy model niepełnosprawności postrzega niezależne i samodzielne życie osób, które z nią żyją oraz to, w jaki sposób i na jakich zasadach powinniśmy być włączani w społeczeństwo, aktywnie uczestniczyć w jego funkcjonowaniu. Aby było to możliwe, niezbędne są rozwiązania gwarantujące nam prawdziwie niezależne życie, o których miałem także możliwość dla Was napisać. Ustaliliśmy także, na czym polega zasada równości i niedyskryminacji zawarta w Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz co w kontekście tejże niedyskryminacji oznaczają specyficzne środki.
Poruszyłem także tematy, które dotyczyły prawoczłowieczego podejścia do edukacji, pracy i zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami, jak też postrzegania przez niego aspektu zdrowia i rehabilitacji, bez których nasze życie byłoby po prostu niemożliwe, a już na pewno piekielnie trudne. W piekle (żeby było jasne) jeszcze nie byłem, ale domyślam się, że sielanki tam nie ma. 😉
Wszystko, o czym napisałem powyżej, można sprowadzić do wspólnego mianownika, jakim jest dostępność.
Co zatem mówi nam 9. artykuł Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami na temat dostępności?
Musicie więc wiedzieć, iż obowiązkiem państwa jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami niezależnego życia i pełnego udziału we wszystkich jego sferach. Aby obowiązek ten został w stu procentach zrealizowany, musi ono podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia nam (w oparciu o zasadę równości z innymi osobami) dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych. Dotyczy to także dostępu do innych urządzeń i usług, które są powszechnie dostępne oraz zapewnione – zarówno w miastach, jak i na wsiach.
Środki, o których tutaj piszę, obejmują rozpoznanie i eliminację przeszkód oraz barier w zakresie dostępności. Stosują się one między innymi do:
- budynków, dróg, transportu oraz innych urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych – co obejmuje też szkoły, mieszkania, instytucje zapewniające opiekę medyczną oraz miejsca pracy;
- informacji, komunikacji oraz innych usług – w tym usług elektronicznych i służb ratowniczych.
Pozostałe obowiązki państwa w zakresie dostępności
Warto też wiedzieć, że – w myśl analizowanego przez nas tutaj dziewiątego artykułu Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – państwo zobowiązane jest także do opracowywania, ogłaszania i monitorowania wdrażania minimalnych standardów i wytycznych w sprawie dostępności urządzeń i usług, które muszą być ogólnie dostępne lub powszechnie zapewnione. Odnosi się to również do prywatnych podmiotów, które także oferują tego typu urządzenia i usługi. Muszą brać one pod uwagę wszystkie aspekty dotyczące dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.
Bez wątpienia warto w tym miejscu zwrócić uwagę na coś jeszcze bardzo istotnego. Mianowicie chodzi mi o to, że państwo jest również zobligowane do zapewnienia wszystkim zainteresowanym osobom szkolenia, które będzie dotyczyło kwestii dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. W budynkach i innych obiektach, które są dostępne dla wszystkich, muszą być zainstalowane oznakowania w alfabecie Braille’a oraz w formach będących łatwymi do przeczytania i zrozumienia.
Mamy absolutne prawo domagać się zapewnienia nam różnych form pomocy i pośrednictwa ze strony innych osób lub zwierząt. Dotyczy to przewodników (również psów), lektorów i tłumaczy języka migowego. Ma to na celu ułatwienie dostępu do ogólnodostępnych budynków i obiektów publicznych.
Muszą być zapewnione nam również odpowiednie formy pomocy i wsparcia w celu zagwarantowania nam dostępu do informacji, nowych technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych – w tym także Internetu. W tym obszarze zadaniem państwa jest prowadzenie działań, które mają na celu rękojmię osobom z niepełnosprawnościami dostępu do wspomnianych technologii i systemów po możliwie jak najniższych cenach. Obejmuje to cały proces – od wstępnego etapu, projektowania, rozwoju, po ich produkcję i dystrybucję.
Dostępność w kontekście niepełnosprawności na przykładzie Polski
W Polsce wiele działań zostało podjętych w celu poprawy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Poniżej przedstawiam kilka aspektów, które zostały uwzględnione w celu zapewnienia nam większej dostępności.
Weźmy na początek pod uwagę prawo. Polska posiada przepisy prawne dotyczące niepełnosprawności, które mają na celu ochronę naszych praw i promowanie naszego pełnego uczestnictwa w społeczeństwie. W 2011 roku wprowadzono ustawę o zapewnieniu dostępności osobom z niepełnosprawnościami, która reguluje wiele aspektów dotyczących dostępności.
A infrastruktura? W ciągu ostatnich lat wiele wysiłku zostało włożone w dostosowywanie infrastruktury publicznej i prywatnej do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Obiekty użyteczności publicznej, takie jak budynki publiczne, szkoły, szpitale, dworce kolejowe i autobusowe, muszą spełniać określone normy dotyczące dostępności.
Podobnie jest transportem. Zostały również wprowadzone przepisy dotyczące dostępności w transporcie publicznym. Autobusy, tramwaje, pociągi i inne środki transportu publicznego muszą być dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością, zapewniając im równy dostęp do komunikacji.
Edukacja też jest tutaj interesującym przykładem. Polska podejmuje również wysiłki w celu zapewnienia dostępności edukacji dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami . Wprowadzono przepisy dotyczące ich integracji w szkołach publicznych i zapewnienia im odpowiedniego wsparcia.
Na uwagę zasługuje też świadczenie usług. Przedsiębiorstwa i usługodawcy są zobowiązani do zapewnienia dostępności swoich usług dla osób z niepełnosprawnością. Obejmuje to dostęp do sklepów, restauracji, banków, miejsc rozrywki i innych usług publicznych. Dotyczy to też komunikacji. Podejmowane są wysiłki w celu zapewnienia dostępności informacji dla osób z niepełnosprawnością. Wdraża się kampanie informacyjne i edukacyjne dotyczące naszych praw oraz udostępnia alternatywne formy komunikacji, takie jak tłumaczenie języka migowego czy dostępność informacji w formacie łatwym do zrozumienia.
Jest jeszcze sporo do zrobienia…
Mimo podejmowanych działań w Polsce wciąż istnieje wiele wyzwań związanych z dostępnością dla osób z niepełnosprawnościami. Podam kilka z nich.
Świadomość i edukacja społeczna. Nadal istnieje potrzeba zwiększenia świadomości społecznej dotyczącej naszych potrzeb oraz praw do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie. Edukacja społeczna jest ważna, aby przełamać dotyczące nas stereotypy i uprzedzenia.
Starsza infrastruktura. Wiele starszych budynków w Polsce nadal nie jest dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Wprowadzanie zmian i dostosowań musi wymagać jeszcze większych nakładów finansowych.
Brak spójności i egzekwowania przepisów. Pomimo istnienia przepisów dotyczących dostępności, nie zawsze są one konsekwentnie egzekwowane. Brak spójności w dostosowaniu infrastruktury i świadczeniu usług dla osób z niepełnosprawnością nadal stanowi problem.
Dostępność cyfrowa. W erze cyfrowej istotne jest zapewnienie dostępności stron internetowych, aplikacji i innych technologii dla osób z każdym rodzajem i stopniem niepełnosprawności. Wiele stron i aplikacji w Polsce wciąż nie jest w pełni dostępnych dla osób, które korzystają z technologii wspomagających.
Ważne jest kontynuowanie wysiłków w celu poprawy dostępności dla osób z niepełnosprawnością w Polsce. Rząd, organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa i społeczeństwo jako całość powinni współpracować, aby stworzyć bardziej włączające i dostępne dla nas wszystkich środowisko.
Jestem ciekawy, czy się ze mną zgadzacie. 😊 Jak oceniacie Powiat Iławski i pozostałe Wasze małe ojczyzny pod kątem dostępności dla osób z niepełnosprawnościami? A jak to – według Waszej oceny – wygląda w skali całego kraju? Co zostało zrealizowane dobrze, co źle, a co jeszcze jest do zrobienia? Jakie macie oczekiwania i propozycje w tym obszarze?
Z autentycznym zainteresowaniem czekam na maile od Was z odpowiedziami na powyższe pytania. 😊
Wojciech Kaniuka, wojciech.kaniuka@powiat-ilawski.pl