W felietonie z 24 października 2023 roku napisałem, kto może uzyskać i na czym polega nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami, które ma „ruszyć” od 1 stycznia 2024 roku. Pora wyjaśnić sobie, jakie kroki będzie trzeba podjąć, żeby takie wsparcie uzyskać. Przechodzimy zatem od ogółu do szczegółu albo – jak ktoś woli – od teorii do praktyki.
Nowe świadczenie będzie wypłacać ZUS. Jeżeli chcesz je uzyskać, w pierwszej kolejności musisz otrzymać decyzję o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia, którą wyda Ci WZON – wojewódzki zespól ds. orzekania o niepełnosprawności. Wniosek w tej sprawie będziesz mogła/mógł złożyć do niego od 1 stycznia 2024 roku. Po otrzymaniu jego decyzji o przyznaniu określonego poziomu potrzeby wsparcia możesz złożyć wniosek do ZUS o wypłacenie świadczenia.
Myślę, że w tym miejscu warto ponownie zaznaczyć, kto może otrzymać świadczenie wspierające. A mogą być to:
- osoby, które ukończyły osiemnasty rok życia;
- obywatelki i obywatele Polski, Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lub osoby legalnie przebywające w Polsce i mające dostęp do rynku pracy;
- osoby, które mieszkają w Polsce;
- osoby, które otrzymały decyzję wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON), gdzie został ustalony poziom potrzeby wsparcia w liczbie punktów uprawniającej do pobierania świadczenia w określonej wysokości.
Kiedy możesz złożyć wniosek do ZUS o wypłacenie świadczenia wspierającego i w jakim czasie będzie ono przyznawane?
Będzie to uwarunkowane dwiema decyzjami. Pierwsza z nich będzie dotyczyła liczby punktów, które przyzna Ci WZON – i dopiero po jej przyznaniu będziesz mogła/mógł złożyć wniosek do ZUS o wypłacenie świadczenia wspierającego. Druga dotyczyć będzie Twojego opiekuna. Chodzi konkretnie o to, czy przysługuje mu inne świadczenie – np. świadczenie pielęgnacyjne.
Termin, w jakim możesz otrzymać ten nowy rodzaj wsparcia finansowego będzie zależał od ilości przyznanych przez WZON punktów. I tak:
- jeżeli otrzymasz między 87 a 100 punktów, masz prawo starać się o świadczenie wspierające od 2024 roku;
- w przypadku, gdy WZON ustali Ci poziom potrzeby wsparcia w przedziale od 78 do 86 punktów, o nowe wsparcie finansowe będziesz mogła/mógł ubiegać się od 2025 roku;
- przyznanie Ci od 70 do 77 punktów poziomu potrzeby wsparcia sprawi, że szansę na otrzymanie świadczenia będziesz mieć od 2026 roku.
Co musisz zapamiętać?
Ważne jest, abyś wiedziała/wiedział, że osobom, którym przyznano minimum 70 punktów przysługuje prawo do uzyskania świadczenia wspierającego, jeżeli po 31 grudnia 2023 roku opiekunowie tych osób będą mieli prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna wypłacanego przez organ gminy.
Jaka będzie konkretna wysokość świadczenia wspierającego?
Ma ona wynosić od 40 do 220 proc. aktualnej renty socjalnej (w grudniu 2023 roku jest to 1 588,44 zł brutto). Jak podaje ZUS, początkowo będą to kwoty od mniej więcej 635 do blisko 3 495 zł – zależnie od poziomu potrzeby wsparcia:
- między 95 a 100 punktami – 220 proc. renty socjalnej;
- między 90 a 94 punktami – 180 proc. renty socjalnej;
- między 85 a 89 punktami – 120 proc. renty socjalnej;
- między 80 a 84 punktami – 80 proc. renty socjalnej;
- między 75 a 79 punktami – 60 proc. renty socjalnej;
- między 70 a 74 punktami – 40 proc. renty socjalnej.
Na początku 2024 roku dolna granica świadczenia wspierającego wyniesie ok. 1 906 zł – bowiem rentę socjalną w wysokości 1588,44 zł należy pomnożyć przez 120 proc.
Jakie dwa wnioski musisz złożyć, żeby otrzymać świadczenie?
W pierwszej kolejności musisz złożyć wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Abyś mogła/mógł ubiegać się o wydanie takiej decyzji, musisz posiadać status osoby z niepełnosprawnością potwierdzony w formie:
- orzeczenia o niepełnosprawności i jej stopniu, które wydają zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności;
- orzeczenia o niezdolności do pracy lub orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzekucji, które wydaje lekarz orzekający w ZUS;
- orzeczenia o inwalidztwie, które zostało wydane przed wrześniem 1997 roku przez komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia.
Decyzja odnośnie poziomu potrzeby wsparcia zostanie Ci przyznana na taki sam okres, na jaki masz przyznane orzeczenie o niepełnosprawności, nie dłużej jednak niż na siedem lat. Gdy otrzymasz decyzję WZON i uznasz, że nie musisz się od niej odwoływać, będziesz mogła/mógł złożyć do ZUS wniosek o przyznanie świadczenia wspierającego.
A w jaki sposób złożysz ten wniosek?
Zrobisz to wyłącznie drogą elektroniczną poprzez:
- Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS;
- portal Emp@tia
- bądź bankowość elektroniczną.
W przypadku, gdy złożysz wniosek przez bank lub portal Emp@tia, a nie masz założonego profilu na PUE ZUS, wtedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych założy Ci taki profil automatycznie, w oparciu o dane znajdujące się we wniosku. Możesz złożyć go również przez pełnomocnika.
Warto pamiętać też, że do wniosku o świadczenie wspierające nie musisz dołączać decyzji wydanej przez WZON. Ale o tym, dlaczego mimo wszystko warto to zrobić pisałem we wspomnianym na początku felietonie.
Wszystkie dane, jakie znajdą się w decyzji, trafią do ZUS z Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzeczeń o Niepełnosprawności (EKSMOoN), który jest prowadzony przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS).
Jak będzie wyglądało wypłacanie świadczenia wspierającego?
Kwota świadczenia wspierającego będzie przelewana przez ZUS na podany przez Ciebie we wniosku numer rachunku bankowego w Polsce. Będziesz je otrzymywać wraz z innymi świadczeniami – takimi, jak chociażby renta socjalna czy 500 plus dla osób z niepełnosprawnościami.
Chciałbym w tym miejscu podkreślić jeszcze jedną kwestię, która dla wielu z nas z całą pewnością jest niesłychanie istotna. Świadczenie wspierające otrzymasz bez względu na dochód, jaki udaje Ci się osiągać. Zostanie ono zwolnione z podatku dochodowego i nie będzie mogło zostać zajęte przez komornika.
Świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami będzie co roku waloryzowane.
Wnioski o świadczenie wspierające i test 32 czynności
Wniosek ma składać się z danych osoby ubiegającej się o nie lub z danych osoby występującej w imieniu podopiecznego. Dane te ZUS uzyska ze wspomnianego EKSMOoN. Decyzja dotycząca oceny poziomu wsparcia zostanie wydana na podstawie oceny czynności, które wiążą się z obszarami codziennego funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością. Mam tu na myśli test 32 czynności, czyli:
- Zmiana pozycji ciała;
- Poruszanie się w znanym środowisku;
- Poruszanie się w nieznanym środowisku;
- Sięganie, chwytanie i manipulowanie przedmiotami użytkowymi;
- Przemieszczanie się środkami transportu;
- Klasyfikacja docierających bodźców;
- Przekazywanie informacji innym osobom;
- Prowadzenie rozmowy;
- Opanowanie nowej umiejętności praktycznej;
- Koncentrowanie się na czynności;
- Korzystanie z urządzeń i technologii służących do korzystania z informacji i porozumiewania się (telewizor, komputer, telefon);
- Mycie i osuszanie całego ciała;
- Mycie i osuszanie rąk i twarzy;
- Pielęgnowanie poszczególnych części ciała;
- Troska o własne zdrowie;
- Korzystanie z toalety;
- Ubieranie się;
- Jedzenie i picie;
- Stosowanie zalecanych środków terapeutycznych;
- Realizowanie wyborów i decyzji;
- Pozostawanie w domu samemu;
- Nawiązywanie kontaktów;
- Kontrolowanie własnych zachowań i emocji;
- Utrzymywanie kontaktów z bliskimi;
- Tworzenie bliskich relacji z innymi osobami;
- Kupowanie artykułów codziennej potrzeby;
- Przygotowywanie posiłków;
- Dbanie o dom, ubrania i obuwie polegające na zdolności do czyszczenia powierzchni i sprzętu kuchennego, sprzątania zajmowanego mieszkania przy użyciu sprzętu gospodarstwa domowego, zdolność do dbania o ubrania i obuwie, w tym właściwego przechowywania garderoby, prania i suszenia odzieży oraz korzystania z pralki, suszarki lub żelazka (…);
- Dokonywanie transakcji finansowych polegające na zdolności do dokonywania transakcji finansowych gotówkowych lub bezgotówkowych, kończących się kupnem lub sprzedażą towaru lub usługi, w tym rozumienie wartości pieniądza i cen produktów oraz używanie pieniędzy do kupowania lub sprzedaży;
- Rekreacja i organizacja czasu wolnego polegające na zdolności do zaangażowania się w aktywności związane z dowolną formą spędzania wolnego czasu, jak na przykład udział w wydarzeniach kulturalnych i sportowych, w tym nieformalnych i formalnych zorganizowanych przez instytucje publiczne i inne podmioty, wizyty w placówkach kultury, podróżowanie i zwiedzanie, rozwijanie hobby oraz uczestnictwo w kołach zainteresowań;
- Załatwianie spraw urzędowych polegające na zdolności do korzystania z usług publicznych, załatwienia spraw w urzędach lub instytucjach, w tym zdolność osoby do złożenia odpowiedniego wniosku papierowego bądź przez Internet;
- Realizowanie dziennego rozkładu zajęć polegające na zdolności do realizowania dziennego rozkładu zajęć i obowiązków*.
(*Źródło: PIT.pl)
W 2024 roku zacznie funkcjonować nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami. Będziemy bezpośrednio uczestniczyć w tym procesie. Dostaję od Was sygnały, że macie sporo obaw związanych z tą nową formą wsparcia finansowego. Są wśród nas także i nadzieje. O jednych i drugich ze sobą „rozmawiajmy”. Czekam na Wasze maile.
Wojciech Kaniuka, wojciech.kaniuka@powiat-ilawski.pl