Znamy już zasady programu Mieszkanie dla Absolwenta. Jak sobie ustaliliśmy, jest on przeznaczony dla samodzielnych, ergo – samoobsługowych osób z niepełnosprawnościami. Na końcu felietonu, który poświęciłem wspomnianemu programowi, zadałem – w mojej opinii – bardzo istotne pytanie: co z osobami, które nie są samoobsługowe, przez co potrzebują większego wsparcia?
Nie ukrywam, że to pytanie jest szczególnie ważne również dla mnie, gdyż sam należę do tej grupy osób. I to właśnie dla nas – jak się okazuje – PFRON, w ramach grupy programowej pod znaną nam już nazwą „Samodzielność – Aktywność – Mobilność”, przygotował pewną propozycję. Czy jednak możemy uznać ją za w pełni satysfakcjonującą? Musimy sobie zadać przede wszystkim jeszcze jedno niezwykle istotne pytanie: czy zaproponowane rozwiązanie wyczerpuje w pełni warunki dezinstytucjonalizacji? O jej istocie napisałem w felietonie, który porusza kwestię rozwiązań, jakie gwarantują nam w pełni niezależne życie. Co zatem oferuje nam PFRON?
Wspomagane Społeczności Mieszkaniowe – co jest celem tego programu?
Infrastruktura Wspomaganych Społeczności Mieszkaniowych (WSM), stworzenie której jest głównym celem tego programu, składa się z kilku odrębnych zespołów mieszkalnych i ma służyć zapewnieniu niezależności osobom z niepełnosprawnościami w zakresie stylu życia i codziennych czynności. Ich istota ma polegać na umożliwieniu nam zakwaterowania i świadczenia całodobowych usług wspomagających, które będą dostosowane do naszych indywidualnych potrzeb. Program ten jest adresowany zatem do osób, które potrzebują wysokiego poziomu wsparcia.
Jest on realizowany w latach 2022 – 2025, a jego budżet wynosi 300 milionów złotych. O dofinansowanie w jego ramach można starać się do 31 grudnia 2023 r. Realizacja inwestycji nie może przekroczyć trzech lat od daty udzielenia dofinasowania.
Kto może starać się o utworzenie Wspomaganych Społeczności Mieszkaniowych?
Beneficjentem programu, a zarazem podmiotem prowadzącym WSM, mogą być organizacje, które:
- w swoim statucie posiadają postanowienia dotyczące działalności na rzecz osób z niepełnosprawnościami;
- potrafią opisać swoje doświadczenie, które dotyczy prowadzenia działalności na rzecz osób z niepełnosprawnościami, które trwa co najmniej trzy lata, licząc wstecz od daty złożenia wniosku;
- potrafią udokumentować swoje doświadczenie w zrealizowaniu co najmniej dwóch projektów na rzecz osób z niepełnosprawnościami, które obejmują w szczególności zadania finansowe w ramach programów, konkursów lub dotacji. Ich łączna wartość musi wynieść co najmniej 500 tys. zł, natomiast minimalna wartość pojedynczego projektu powinna równać się kwocie 50 tys. zł;
- posiadają prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Dotyczy to miejsca, w którym będą realizowane inwestycje wynikające z: własności, użytkowania wieczystego lub dzierżawy nieruchomości, która należy do jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa, gdzie muszą być przewidziane uprawnienia do wykonywania robót budowlanych, jakie umożliwiają realizację inwestycji;
- otrzymają decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – wówczas, gdy jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – lub decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Może być to również wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Potrzebna będzie też decyzja o uwarunkowaniach środowiskowych wraz z dokumentacją z przeprowadzonego postępowania w sprawie jej wydania – o ile jest ona wymagana;
- opiszą stopień zgodności proponowanego Programu Funkcjonalno-Użytkowego WSM z postanowieniami Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami;
- opiszą stopień zgodności proponowanego Programu Funkcjonalno-Użytkowego WSM ze Strategią na rzecz osób z niepełnosprawnościami 2021 – 2030;
- przedstawią pisemnie pomysł na pozyskanie innych źródeł finansowania z oceną możliwości ich pozyskania;
- przedstawią strategię utrzymania trwałości projektu na co najmniej dziesięć lat od mementu, gdy uzyskają pozwolenie na użytkowanie obiektu;
- posiadają koncepcję architektoniczno-budowlaną;
- posiadają Program Funkcjonalno-Użytkowy WSM;
- posiadają Projekt Architektoniczno-Budowlany WSM.
Brzmi to wszystko nieco zbyt „urzędniczo”, ale są to kwestie, które po prostu należało przedstawić tutaj w ten sposób. Mam zatem nadzieję, że wybaczycie mi w tym miejscu żargon urzędasa. Za to „opowiem” Wam, jak to wszystko ma wyglądać w praktyce.
Jak powinny działać Wspomagane Społeczności Mieszkaniowe?
Mają być to małe, kameralne miejsca, które zagwarantują osobie z niepełnosprawnością możliwość zamieszkania. Nie mogą one być jednak takimi samymi podmiotami, co domy pomocy społecznej. Jeżeli będziesz chciała/chciał zamieszkać w takim domu, to musisz najpierw podpisać umowę na zakwaterowanie w nim.
Gdy już to zrobisz, zamieszkasz w warunkach przypominających mieszkanie. Minimalnym standardem w takim mieszkaniu musi być pokój z łazienką, a najlepiej byłoby, gdyby znajdował tam się jeszcze aneks kuchenny. Otrzymasz też indywidualne wsparcie, które będzie adekwatne do stopnia Twojej niepełnosprawności i związanych z nią potrzeb.
W takim mieszkaniu możesz otrzymywać posiłki lub – jeżeli tylko jesteś w stanie to zrobić – przygotowywać je samodzielnie. Według Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, którego znacie chociażby z mojego felietonu o rolach społecznych, idea dezinstytucjonalizacji nakazuje, żeby takie mieszkanie zajmowało maksymalnie dwanaście osób, które zostaną podzielone na zespoły mieszkalne liczące nie więcej niż sześć osób. Zdaniem Pawła Wdówika, na którego się tutaj powołuję, takie rozwiązanie zagwarantuje osobom z niepełnosprawnościami zamieszkałym w takim miejscu podmiotowość i niezależność.
Nie wiem, jak Wy, ale ja nie do końca mogę zgodzić się z tym stwierdzeniem.
Dlaczego uważam, że nie jest to dezinstytucjonalizacja w pełnym wymiarze?
Na tak postawione pytanie odpowiedziałem już w felietonie, w którym opisuję rozwiązania gwarantujące osobom z niepełnosprawnościami niezależne życie. Wyjaśniłem w nim na czym polega proces dezinstytucjonalizacji i dlaczego ma on dla nas aż tak istotne znaczenie. Obok asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami jest ona – według mnie – podstawowym gwarantem naszej niezależności.
Czy jednak owa niezależność naprawdę ma oznaczać życie z całkowicie obcymi sobie ludźmi pod jednym dachem? Czy oby na pewno mamy tutaj do czynienie z pełną dezinstytucjonalizacją? Czy faktycznie tak pomyślane Wspomagane Społeczności Mieszkaniowe w sposób maksymalny zapewniają nam niezależność i – będącą jej podstawą – podmiotowość?
Na wyżej postawione pytania odpowiedziałem w wspomnianym felietonie. Jeżeli jeszcze go nie czytaliście, to szczerze Was do tego zachęcam.
Nie jest w tym miejscu moją intencją bezwzględna krytyka Wspomaganych Społeczności Mieszkaniowych. Przeciwnie. Uważam, że jest to odpowiedni krok w dobrą stronę, aczkolwiek – pozwólcie, że użyję tu określenia – niepełny.
Bo dlaczego całodobowe usługi wspomagające mają dotyczyć tylko WSM, a nie mogą być mi świadczone w mieszkaniu (domu), które posiadam lub indywidualnie wynajmuję?
Nawet jeśli mieszkasz w budynku, który nie jest przystosowany do Twoich potrzeb, możesz otrzymać dofinansowanie do zmiany mieszkania na takie, w którym nie będzie barier architektonicznych. Aby tak się stało, musisz skorzystać z programu Dostępne Mieszkanie. Jak się zapewne domyślacie, napiszę o nim w następnym felietonie.
Zanim to jednak nastąpi chciałbym poznać Wasze opinie na temat Wspomaganych Społeczności Mieszkaniowych. Będę bardzo wdzięczny za każdego maila napisanego do mnie w tej sprawie.
Wojciech Kaniuka
wojciech.kaniuka@powiat-ilawski.pl